رئیس سازمان حفاظت محیط زیست پیگیری حقآبه ایران از هیرمند را جزو برنامههای اصلی این سازمان در سال جاری دانسته است. معاهده مربوط به آب رود هیرمند بین دولت وقت ایران و دولت افغانستان شامل ۱۲ماده و دو پروتکل ضمیمه است که در تاریخ ۲۲اسفندماه ۱۳۵۱ (۱۳مارس ۱۹۷۳) در کابل به امضا رسیده است. طبق ماده ششم این معاهده «افغانستان نباید دست به اقداماتی بزند که حقآبه ایران برای زراعت بهطور کلی نامناسب شود یا به مواد شیمیایی حاصله از فاضلاب صنایع بهحدی آلوده شود که با آخرین روشهای فنی و معمول قابل تصفیه نبوده و استعمال آب برای ضروریات معدنی ناممکن و مضر شود.»
![حقآبه هیرمند؛ معاهده معلق حقآبه <a href='/last-search/?q=هیرمند؛'>هیرمند؛</a> معاهده <a href='/last-search/?q=معلق'>معلق</a>](https://media.salamatnews.com/d/2023/04/05/4/223315.jpg?ts=1680681124000)
سد کجکی در ولایت هلمند
به گزارش سلامت نیوز به نقل از دنیای اقتصاد، همچنین در ماده هفتم این معاهده آمده است «هر نوع ابنیه فنی مشترک که احداث (اعمار) آن برای استحکام بستر رود در مواضعی که خط سرحد در بستر رود هیرمند (هلمند) واقع شده است، لازم دیده شود بعد از موافقت طرفین بر شرایط و مشخصات آن میتواند احداث شود.» با این حال، معلوم نیست که حکومت طالبان به این معاهده پایبند است یا نه؟ دولت قبلی افغانستان ادعای تامین حقآبه ایران را داشت؛ اما با احداث سد «کمالخان» در استان نیمروز افغانستان بر رودخانه هیرمند که خلاف معاهده ۱۳۵۱ بود، خسارتهای فراوانی را به زندگی انسانی، جانوری و گیاهی حوزه پیرامونی رودخانه هیرمند در خاک ایران بهخصوص استان سیستان و بلوچستان وارد کرد.
« انصافنیوز» در گزارشی نوشته است: «سیدابراهیم رئیسی ۱۹بهمن۱۴۰۱، در جلسه هیات دولت بر ضرورت پیگیری دستگاههای مسوول برای تامین حقآبه ایران از کشورهای همسایه تاکید کرد و گفت: لازم است دستگاههای مسوول و مربوطه بهویژه درباره تعلل طرف افغانستانی در تامین حقآبه هیرمند پیگیری لازم را صورت دهند.» البته به نظر میرسد درباره مسائلی چون آب فقط با صدور دستور و تاکید بر حقآبه نمیتوان مشکل خشکسالی و بیآبی در تالابهای بینالمللی هامون را برطرف کرد. تاکید بر جاری شدن حقابه رودخانه هیرمند پیش از این و بهویژه وقتی دولت رسمی افغانستان بر این کشور حاکم بود و از نظر دیپلماسی شناخته شده بود نیز در دستور کار وزارت امور خارجه بود و درحالیکه موقعیت دیپلماتیک ایران به مراتب از موقعیت کنونی بهتر بود؛ اما طرف افغانستانی تن به جاری کردن حقآبه ایران ندادند.»
«تسنیم نیوز» نیز سخنان یک عضو هیات علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران را منتشر کرده که در بخشی از آن آمده است: «عملکرد طالبان درخصوص عدم پرداخت حقآبه ایران ثابت کرد که نه فقط کشور افغانستان بلکه دولتهای خارجی دیگر و جریانهای سیاسی مختلفی در این سیاستگذاری دخیل هستند. دکتر مهدی اسماعیلی بیدهندی درباره اقدام طالبان در فرستادن حقآبه ایران از رود هیرمند به شورهزارهای افغانستان اظهار کرد: اقدامی که طالبان انجام داد، این یقین را به وجود آورد که عدم پرداخت حقآبه ایران از رود هیرمند ارتباطی با نوع نگرش دولتهای مختلف افغانستان ندارد، بلکه یک سیاست کلی است که در این کشور جا افتاده و دولتهای مختلف افغانستان بر این تصمیم مصمم هستند.
این عضو هیات علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران درباره معاهده سال۱۳۵۱، مبنیبر تامین حقآبه ایران از رود هیرمند بیان کرد: معاهده دلتا که در دهه ۵۰ بین ایران و افغانستان منعقد شد، یک معاهده بینالمللی و قانونی است که ضمانت اجرایی دارد. بنابراین نیازی به توافق جدید در این زمینه نداریم. براساس این توافق، افغانستان باید سالانه ۸۲۰میلیون مترمکعب از حقآبه هیرمند را به ایران بدهد که در سالهای اخیر این اتفاق نیفتاده است.
اسماعیلی بیدهندی ادامه داد: برای گرفتن حقآبه باید از راه دیپلماسی وارد شویم و از تمام ظرفیتهای حقوقی از جمله سازمان ملل متحد و سایر جوامع ذیصلاح بینالمللی که هم افغانستان و هم کشور ما عضو آن هستند، استفاده کنیم. باید یک مستندسازی علمی و جامع از تالاب هامون و حقآبه آن،که در این سالها رها نشده و همچنین از منابع آبی که افغانستان در اختیار دارد، داشته باشیم تا با استناد به این مستندات، دلایل محکمهپسندی را در جوامع حقوقی ارائه کنیم.
وی تاکید کرد: اگر افغانستان حاضر به پرداخت حقآبه ما نشود، ممکن است که این موضوع توسط کشورهای دیگر نیز تکرار شود و سایر کشورها نیز این جسارت را پیدا کنند که حقوق ایران را پایمال کنند و مطمئن باشند که ایران از نظر حقوقی اقدامی را علیه آنها انجام نمیدهد. بنابراین باید هرچه زودتر برای گرفتن حق خود از طرفهای افغانستانی اقدام کنیم. اگر در گرفتن حقآبه خود از افغانستان اقدام نکنیم، موجی از ناامیدی در داخل کشور در رابطه با عدم توانایی حاکمیت در احقاق حقوق مردم و دفاع از حقانیت ملی ایجاد میشود.
عضو هیات علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران درباره تبعات خشکی تالاب هامون توضیح داد: یکی از مهمترین تبعات خشکی تالاب هامون تبدیل شدن آن به کانون ریزگرد و درگیر شدن مردم سیستان و بلوچستان با این ریزگردهاست که این ریزگردها علاوه بر مشکلات معیشتی و اقتصادی، سلامت مردم را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد. همچنین خشکی تالاب و تاثیر آن بر معاش مردم، تبعات سیاسی را نیز به دنبال خواهد داشت. خشکی تالاب اکوسیستم تالاب را تحت تاثیر قرار داده و به نوعی ریشه حیات را در منطقه میخشکاند.»
اخاذی برای دادن حقآبه ایران
از آخرین باری که حاکمان طالبان در افغانستان وعده روان شدن آب هیرمند به سوی ایران را دادند حدود ۴۰ روز میگذرد. در آن هنگام اختر محمد نصرت سخنگوی وزارت انرژی و آب افغانستان تصریح کرده بود که مطابق توافق ۱۳۵۱، در حالت عادی ایران ۲۲ مترمکعب در ثانیه از سد کمالخان و رود هیرمند حقآبه دارد و ما به عنوان حسن همجواری ۴ مترمکعب به این میزان اضافه کردیم که در موقع خشکسالی این حقآبه کاهش خواهد یافت.
![آب هیرمند در مقابل به رسمیت شناختن طالبان آب هیرمند در مقابل به رسمیت شناختن طالبان](https://media.salamatnews.com/d/2022/10/03/4/214047.jpg?ts=1664792655000)
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه جهان صنعت، پیش از آن بارها مقامات مختلف جمهوری اسلامی ایران از جمله مقامات وزارت امور خارجه، وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیطزیست و نماینده ویژه رییسجمهوری در امور افغانستان درباره پرداخت حقآبه ایران از رود هیرمند موضعگیری کرده بودند. آن مقامات همگی در اینباره که آب یادشده به زودی به سوی ایران روان میشود و حقآبه دریاچه هامون پرداخت خواهد شد ابراز خوشبینی کرده بودند.
این خوشبینی در حالی ابراز میشد که در دورههای گذشته و حکومتهای پیش از طالبان در افغانستان، هیچوقت حقآبه ایران از آب هیرمند داده نشده بود و حتی آخرین رییسجمهوری افغانستان، محمد اشرف غنی، تعهد واریز ۲۵ درصد از آب هیرمند به سوی ایران را زیر پا گذاشت و گستاخانه تقاضا کرد که ایران در قبال دریافت آب از هیرمند باید به افغانستان نفت رایگان بدهد.
اما در دوره جدید حکومت در افغانستان، حاکمان جدید هم دست از اخاذی برای دادن حقآبه ایران برنداشتهاند. با آنکه مقامات طالبان به مشروعیت حقآبه ایران اذعان دارند و تصریح میکنند که دستکم ۸۰۰ تا ۸۵۰ میلیون مترمکعب آب در سال باید به ایران داده شود اما از ابتدای به قدرت رسیدن این گروه در افغانستان، کمتر یا حدود ۸ میلیون مترمکعب آب، یعنی فقط حدود یک درصد از سهم ایران، به کشورمان واریز شده است.
جالب است که همین آب واریزشده به خاطر وظیفهشناسی طرف افغانستانی و حاکمان طالبان نبوده است بلکه در آن سوی مرزها سیلهایی رخ داده که ناگزیر، آب به این سوی مرزها آمده و با توجه به رفتار مقامات طالبان، دور از ذهن نیست که اگر طالبان میتوانست از ورود همین سیلاب به ایران هم جلوگیری میکرد.
با این حال طالبان همواره ادعا میکند که اجازه نمیدهد حتی یک قطره از آب هیرمند وارد شورهزار شود. علاوه بر این آنطور که اختر محمد نصرت، سخنگوی وزارت آب و انرژی افغانستان به خبرنگاران گفته بود، قرار بود ۲۲ مترمکعب در ثانیه آب از افغانستان وارد ایران شود. طالبانها، سخاوت به خرج دادند و به این ۲۲ مترمکعب، ۴ مترمکعب دیگر هم به خاطر حسن همجواری افزودند و به این ترتیب قرار شد تا ۲۶ مترمکعب در ثانیه، آب از بند کمالخان وارد ایران شود و در مسیرش شهروندان افغانستانی ساکن استان نیمروز را هم سیراب کند.
اگرچه برخی مقامات دولتی ایران از ورود محدود آب به منطقه سیستان خبر میدهند و میگویند که طالبان به بخشی از تعهدات خویش عمل کرده است، اما ناظران مستقل و نمایندگان استان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی به صراحت میگویند که طالبان هیچگاه به طور ارادی، آب به سوی ایران روانه نکرده و سازه منحرفکننده آب در بند کمالخان همچنان وجود دارد و به کار خود ادامه میدهد.
قرائن متعددی وجود دارد که نشان میدهد بهرغم لفاظیها و وعدههای داده شده از سوی مقامات طالبان، این گروه تمایل و ارادهای برای پرداخت حقآبه ایران ندارد. از جمله این قرائن حفظ سازه انحرافهنده آب بر روی بند کمالخان است چنانکه پس از به قدرت رسیدن طالبان، اگرچه این گروه وعده داد که آب را بهطور کامل به سوی ایران روان و ولایت نیمروز کشور خود را هم سیراب خواهد کرد ولی بعدا نه فقط آن سازه انحرافدهنده حفظ شد بلکه آب هماکنون نیز به سوی شورهزار گودزره جریان دارد.
گمان میرود که طالبان انتظار دارد در ازای دادن آب به ایران، حکومتش از سوی تهران به رسمیت شناخته شود و چون مقامات جمهوری اسلامی ایران برنامهای برای به رسمیت شناختن حکومت این گروه ندارند عملا چشماندازی برای ورود آب هیرمند به ایران وجود ندارد.
در این صورت ممکن است در مواقعی و بر اثر یک رخداد- مانند سیل- و یا یک تغییر موضع مقامات محلی مقداری محدود، آب وارد ایران شود، اما این ورود آب را نباید عمل به تعهد از سوی طالبان حساب کرد چراکه این گروه در بیش از یک سال گذشته، رفتاری که منطبق بر اصول بینالمللی و رعایت تعهدات باشد، انجام نداده است.
.
موضوعات مرتبط: خبر و مطالب روز، اجتماعی
گندمزار (مطالب و تصاویر جالب ،كتاب و...)...
ما را در سایت گندمزار (مطالب و تصاویر جالب ،كتاب و...) دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : 5gandomzar16 بازدید : 81 تاريخ : چهارشنبه 30 فروردين 1402 ساعت: 16:58